Antykoncepcja hormonalna

piątek, 14 stycznia 2011     5   1101

Antykoncepcja hormonalna polega na stosowaniu preparatów zawierających hormony, estrogeny i progestageny.
Tabletki antykoncepcyjne to jeden z najpopularniejszych środków antykoncepcyjnych. Wykazują wysoką skuteczność – wskaźnik Pearla dla pigułek jednoskładnikowych jest to od 0.5 do 3 oraz od 0,03 do 1 dla pigułek dwuskładnikowych.

Estrogeny to żeńskie hormony płciowe wytwarzane przez pęcherzyk Graafa i ciałko żółte, a podczas ciąży przez łożysko i w korze nadnerczy. Głównymi naturalnymi estrogenami są: estradiol, estron i estriol.

Zastosowanie estrogenów:
– w preparatach antykoncepcyjnych razem z progesteronem
– w zaburzeniach miesiączkowania
– w zaburzeniach klimakterycznych
– w celu zahamowania laktacji
– w niektórych postaciach nawykowego poronienia
Przeciwwskazania: ciąża, żółtaczka cholestatyczna, nowotwory, zakrzepowe zapalenie żył, niewydolność wątroby.
Preparaty:
– Estradiol depot ( Progynova 21) – drażetki
– Estraderm TTS25, -50, -100 – plastry, w hormonalnej terapii zastępczej
– Oestradiolum benzoicum – ampułki
– Estrofem mite – tabl.

Progesteron jest produkowany przez ciałko żółte oraz łożysko. Powoduje rozrost błony śluzowej macicy i wzmaga jej wydzielanie. Hamuje krwawienie maciczne, skurcze i jajeczkowanie, ułatwiając utrzymanie ciąży. w dużych dawkach znosi działanie estrogenów.
Zastosowanie:
– w środkach antykoncepcyjnych
– w nawykowych poronieniach
– w niektórych postaciach niepłodności
– w zaburzeniach miesiączkowania ( bolesne miesiączki, PMS)
– w zatrzymaniu poporodowej laktacji
Przeciwwskazania: choroby wątroby, ciąża, rak sutka, choroby zakrzepowo-zatorowe.
Preparaty:
– Progesteronum – tabl.
– Kaprogest – ampułki
– Duphaston – tabl.

TABLETKI ANTYKONCEPCYJNE

Doustne preparaty antykoncepcyjne są najskuteczniejszym sposobem zapobiegania ciąży, polegającym na cyklicznym podawaniu złożonych preparatów hormonalnych, zawierających estrogen i progesteron w różnych dawkach.

Działanie

Działanie antykoncepcyjne preparatów hormonalnych jest wielokierunkowe: hamują owulację, powodują zmiany w śluzie szyjkowym, który staje się gęsty i lepki, utrudniając przechodzenie plemników. Wywołują zmiany w błonie śluzowej macicy utrudniające zagnieżdżenie komórki jajowej. Powodują zmiany w czynności skurczowej macicy i jajowodów upośledzając transport komórki jajowej.

Zalety

Do zalet stosowania doustnych środków antykoncepcyjnych zaliczana jest przede wszystkim wysoka skuteczność, a ponadto: zmniejszenie objawów napięcia przedmiesiączkowego, regulacja cyklu miesiączkowego, zmniejszenie utraty krwi podczas miesiączki, łagodzenie dolegliwości związanych z endometriozą, zmniejszenie ryzyka wystąpienia ciąży pozamacicznej i torbieli jajnika oraz zmniejszenie częstości występowania raka jajnika.

Wady

Do wad antykoncepcji hormonalnej zaliczane są niewątpliwie skutki uboczne, brak ochrony przed chorobami przenoszonymi drogą płciową, obniżenie skuteczności podczas przyjmowania innych leków, konieczność regularnego stosowania.

Działanie niepożądane

W czasie stosowania antykoncepcji hormonalnej istnieje ryzyko powikłań zakrzepowo-zatorowych, uszkodzeń wątroby, nadciśnienia, bólów głowy, zaburzeń wzrokowych. Zwiększa ryzyko wystąpienia raka piersi, zaburzeń emocjonalnych a także zwiększa ryzyko zachorowania na raka szyjki macicy. Rzadkie skutki uboczne to: obrzmienie i bolesność piersi, nudności, wymioty, wzdęcia, zmiany skórne takie jak żółtobrunatne plamki, nadwrażliwość na światło, przyrost masy ciała w wyniku zatrzymania płynów w organizmie,
przyrost masy ciała w wyniku nadmiernego apetytu, zmniejszenie libido, suchość pochwy,
obniżenie nastroju a nawet depresja, przetłuszczanie się włosów. Każda kobieta inaczej reaguje na dany preparat.

Przeciwwskazania

Przeciwwskazania do antykoncepcji hormonalnej to ciąża, rak sutka i macicy, upośledzenie funkcji wątroby, zakrzepowe zapalenie żył, choroba niedokrwienna serca, choroby układu krążenia nadciśnienie tętnicze, zaburzenia krzepliwości, cukrzyca, krwawienia z dróg rodnych z nieznanych przyczyn.
Tabletek nie powinny zażywać palaczki po 35. roku życia. Nikotyna w połączeniu z porcją hormonów zwiększa ryzyko zakrzepicy.
Przed zastosowaniem antykoncepcji hormonalnej, należy uwzględnić wszystkie przeciwwskazania oraz zapoznać się z możliwymi zagrożeniami. Niezbędne są badania ginekologiczne ( badanie piersi, badanie cytologiczne szyjki macicy), zalecane jest również wykonanie badania laboratoryjnego, pozwalające ocenić czynność wątroby.

Stosowanie

Tabletki zwykle przyjmuje się codziennie, co 24 godziny. Maksymalny dopuszczalny czas opóźnienia w przyjęciu pigułki to 12 godzin. Opóźnienie 3-4 godzinne nie ma wpływu na skuteczność. Gdy opóźnienie jest dłuższe niż 12 godzin to należy przyjąć ostatnią pominiętą tabletkę i przez 7 dni stosować dodatkowe zabezpieczenie. Jeśli w tym czasie do końca opakowania pozostało mniej niż 7 tabletek, powinno się po zakończeniu opakowania rozpocząć od razu nowe bez robienia przerwy.

Tabletki dwufazowe przyjmuje się przez 21 dni rozpoczynając od pierwszego dnia cyklu miesiączkowego (od pierwszego dnia miesiączki) o stałej porze. Następnie robi się siedmiodniową przerwę, podczas której powinno wystąpić krwawienie – niekoniecznie trwające 7 dni, zwykle jest nieco krótsze. Kolejną serię tabletek rozpoczyna się ósmego dnia, od wzięcia pierwszej tabletki z nowego opakowania.
W sporadycznych przypadkach pierwsze opakowanie można rozpocząć od 2 do 5 dnia miesiączki, ale równocześnie należy stosować dodatkowe zabezpieczenie w ciągu pierwszych 7 dni stosowania leku. Przerwę pomiędzy kolejnymi opakowaniami w zależności od potrzeb można skrócić bądź też nie robić jej wcale, unikając w ten sposób krwawienia z odstawienia.
Jednoskładnikowe środki antykoncepcyjne stosuje się ciągle, nawet w trakcie trwania krwawienia miesięcznego.
Biegunka lub wymioty mogą obniżyć skuteczność leku, szczególnie gdy się całkowicie nie wchłonął (czas wchłonięcia leku to 3 godzinny od zażycia) wtedy należy do końca opakowania zabezpieczać się dodatkowo innymi sposobami.
Zażywanie środków przeczyszczających lub niektórych antybiotyków oraz leków przeciwgruźliczych, przeciwpadaczkowych, psychotropowych czy nasennych, również może wpływać na osłabienie działania tabletek antykoncepcyjnych i wówczas, niezbędne jest dodatkowe zabezpieczenie
Aby zmniejszyć ryzyko działań niepożądanych, takich jak wymioty, nudności – najlepiej zażyć tabletkę wieczorem.

Pigułki jednoskładnikowe zawierają niskie dawki jednego hormonu – progestagenu, który zagęszcza śluz szyjki macicy, uniemożliwiając plemnikom przedostanie się do komórki jajowej. Czasem hamuje też jajeczkowanie. Mają mniej hormonów i mogą być przyjmowane codziennie bez przerw.

Pigułki dwuskładnikowe zawierają połączenie dwóch hormonów syntetycznych, estrogenu i progestogenu. Zapobiegają owulacji, upośledzają transport jajowodowy oraz zmieniają śluz na gęsty i lepki, utrudniający przechodzenie plemników. Można je podzielić na kilka grup ze względu na zawartość hormonów w tabletkach:

Tabletki jednofazowe zawierają taką samą ilość hormonów najczęściej zaleca się kobietom przed 25 rokiem życia, a także tym po 35.-40. roku życia, które zbliżają się do menopauzy.

Tabletki dwufazowe – w opakowaniu są dwa rodzaje tabletek z różną zawartością hormonów. Najpierw przyjmuje się tabletki z niewielką ilością progestogenu lub estrogenów a następnie tabletki zawierające estrogeny i progestageny.

Pigułki trójfazowe – w opakowaniu znajdują się trzy rodzaje tabletek z różną zawartością hormonów. Stosuje się je rzadko. Czasem przepisuje się je paniom między 25. a 35. rokiem życia, które źle tolerują tabletki jednofazowe.

Tabletki dwuskładnikowe stosuje się przez 21 dni. Kiedy opakowanie się skończy, należy zrobić 7 dni przerwy. W tym czasie powinno pojawić się krwawienie. Pigułkę z nowego opakowania zaczynamy przyjmować ósmego dnia, nawet jeżeli miesiączka się nie skończyła.

Pigułka Postinor-Duo – to tzw. antykoncepcja ostatniej szansy, do zastosowania po stosunku odbytym bez zabezpieczenia. Zawiera dużą dawkę progesteronu, który nie blokuje jajeczkowania, lecz utrudnia plemnikom przeniknięcie do macicy. Pierwszą dawkę należy przyjąć maksymalnie do 72 godzin po stosunku, ale im szybciej się to zrobi (najlepiej w ciągu pierwszej godziny), tym skuteczność tej metody jest większa.

PLASTRY ANTYKONCEPCYJNE

To metoda antykoncepcyjna pod postacią plastrów uwalniających hormony. Plastry zawierają estrogen oraz progestagen, które drogą transdermalną uwalniane są do krwiobiegu zapobiegając ciąży.

Działanie

Działanie plastrów antykoncepcyjnych polega na blokowaniu owulacji, zapobiegają uwalnianiu się komórki jajowej. Zagęszczają śluz szyjkowy oraz powodują zmiany w budowie błony śluzowej macicy, uniemożliwiając zagnieżdżenie się zapłodnionej komórki.
Skuteczność tej metody jest bardzo wysoka a wskaźnik Pearla wynosi mniej niż 1,0.

Zalety

Zaletą stosowania plastrów jest wygoda w użyciu, ale również to, że droga podania hormonów omija przewód pokarmowy, dzięki czemu wymioty i biegunki nie zmieniają skuteczności antykoncepcji. Zmniejszają objawy napięcia przedmiesiączkowego i obfitość krwawień, regulują cykl miesiączkowy oraz zmniejszają ryzyko raka jajnika i trzonu macicy. Chronią przed wystąpieniem mięśniaków macicy i torbieli jajników. Łagodzą przebieg endometriozy.

Wady

W przypadku plastrów antykoncepcyjnych do organizmu dostaje się większa ilość hormonów, niż podczas zażywania tabletek antykoncepcyjnych. Istnieje możliwość odklejenia się plastra oraz wystąpienia efektów ubocznych. Niektóre leki mogą obniżyć skuteczność zabezpieczenia. Mogą pojawić się odczyny alergiczne.

Działanie niepożądane

Takie jak w przypadku stosowania tabletek antykoncepcyjnych.

Przeciwwskazania

Takie jak w przypadku stosowania tabletek antykoncepcyjnych.

Stosowanie

Jeden cykl składa się z 3 plastrów, po których następuje 7 dni przerwy. Każdy z nich przykleja się raz w tygodniu przez 3 kolejne tygodnie w ten sam dzień tygodnia i o tej samej godzinie.
Pierwszy plaster przykleja się w ciągu 24 godzin od wystąpienia krwawienia miesiączkowego. Nowy plaster przyklejamy ósmego dnia zaraz po odklejeniu starego, następnie to samo robimy 15stego dnia, po czym następuje 7 dniowa przerwa.

Plaster musi dobrze przylegać do skóry, należy go przykleić na nieowłosioną, czystą, suchą skórę i dobrze docisnąć. Miejscem przyklejania plastra może być skóra pośladków, ramienia, podbrzusze, górna część tułowia. Każdy kolejny plaster należy naklejać w innym miejscu, nigdy w tym samym, po usunięciu poprzedniego. Gdy dojdzie do odklejenia plastra lub jego krawędzi w czasie nie dłuższym niż 24 godziny, należy ponownie go przykleić. Gdy plaster nadal się odkleja, należy zmienić go na nowy. Natomiast jeżeli upłynęło więcej niż 24 godzin od czasu zauważenia że plaster się odkleił, należy przykleić nowy plaster i rozpocząć nowy czterotygodniowy cykl.

W przypadku błędów w stosowaniu plastrów jest duże prawdopodobieństwo zajścia w ciążę.

INIEKCJE ANTYKONCEPCYJNE

Zastrzyki antykoncepcyjne zawierają tylko jeden hormon – progestagen, hamujący owulację i zagęszczający śluz na szyjce macicy. Zastrzyki mogą stosować kobiety, którym nie odpowiadają estrogeny oraz panie karmiące piersią. To metoda dla kobiet ze schorzeniami wątroby, zakrzepami w naczyniach krwionośnych, z chorobami nowotworowymi. Jedynym w Polsce dostępnym środkiem tego typu jest depo-provera 150. Wskaźnik Pearla dla tej metody zapobiegania ciąży wynosi 0,3 – 1,2.

Działanie

Zastrzyki hormonalne nie dopuszczają do owulacji. Zmieniają śluz szyjkowy czyniąc go gęstym, nieprzepuszczalnym dla plemników oraz śluzówkę macicy, nie pozwalając na zagnieżdżenie się zarodka.

Zalety

Zmniejszenie dolegliwości związanych z zespołem przedmiesiączkowym. Mogą być podawane kobietom karmiącym piersią. Obserwuje się brak wzrostu zachorowań na raka wątroby i szyjki macicy.

Wady

Wadą stosowania tej metody są przedłużające się, nieregularne krwawienia, trądzik, nudności, przyrost masy ciała, torbiele, bóle i zawroty głowy. Pełna płodność powraca dopiero po kilku miesiącach od zaprzestania przyjmowania zastrzyków, może nawet trwać 18 miesięcy, przy długotrwałym stosowaniu wzrasta ryzyko osteoporozy.

Stosowanie

Są to głębokie wstrzyknięcia domięśniowe progestagenów podawane co 3 miesiące przez lekarza lub pielęgniarkę. Pierwszą iniekcje podaje się do 5 dnia cyklu.